شبکه ملی موسسه نیکوکاری و خیریه با همکاری حامیان جامعه مدنی نشستی با عنوان «بررسی موقعیت کنونی کودکان کار و طرح جمع‌آوری آنها» در تاریخ سه شنبه ۱۵ مرداد ماه در ستاد توان افزایی و حمایت از فعالیت های سازمان های مردم نهاد برگزار کرد که طبق اعلامیه قبلی اعضای نشست : فاطمه قاسم زاده روانشناس کودک و عضو هیئت مدیره انجمن پژوهشی و اموزشی پویا – افخم صباغ مدیرعامل موسسه مهروماه – فاطمه اشرفی مدیر عامل انجمن حمایت از زنان و کودکان اواره و پناهنده حامی – حبیب الله مسعودی فرید معاون اجتماعی سازمان بهزیستی – رضا محبوبی مشاور وزیر و معاون اجتماعی مرکز اجتماعی و فرهنگی وزارت کشور – سعید دهقان نایب رئیس هیات مدیره حامیان جامعه مدنی و مدیر عامل موسسه حقوقی وکیل الرعایا شش نفر از عزیزانی که به این نشست دعوت شدند انتظار میرفت که همه ی عزیزان حضور پیدا کنند ولی متاسفانه خانم اشرفی به دلیل یک جلسه ای نتوانستند حضور پیدا کنند اقای مسعودی فرید نیز به دلیل یک ماموریت کاری حضور پیدا نکردند و همچنین اقای محبوبی به دلیل اینکه اقای فرید حضور پیدا نکردند ایشان نیزدر جلسه حضورنداشتند. این جلسه از ابتدا با این هدف برنامه ریزی شد که جلسه به صورت کارشناسی و در جمع جامعه مدنی به خصوص دوستانی که در حوزه کودکان کار فعالیت میکنند و همچنین کسانی که در عرصه ی دولت نقشی دارند و عاملیت اجرایی دارند نیزحضور پیدا کنند تا دو دیدگاه در جلسه وجود داشته باشد و این دو نگاه میتواند تعامل و تبادل نظر ایجاد کند و چالش کارشناسی به همراه داشته باشد که متاسفانه با وجود چنین رویکردی سه تن از عزیزان دعوت شده حضور پیدا نکردند.
جلسه با حضور خانم ها قاسم زاده و صباغ به همراه اقای دهقان تشکیل شد . در ابتدای جلسه سرکار خانم قاسم زاده روانشناس کودک شروع به صحبت و نقد طرح جمع اوری کودکان کردند . این طرح را دارای اشکالات بسیاری دانستند و فرمودند که برای کار پژوهشی باید شرایط مناسب برای کودک وجود داشته باشد و این طرح تا حدودی دستگیری کودکان است که کودکان پس از دستگیری دچار اختلالات پس از سانحه ای فراوانی میشوند که فهرستی از سانحه ها خشونت با دیگران- نفرت- احساس بی اعتمادی به دیگران – اختلال در یادگیری – احساس انتقام گیری و اضطراب میشوند . ایشان نیز خاطر نشان کردند افرادی که فکر میکنند راه حل جمع کردن کار کودکان دستگیری انهاست باید پاسخگو این موضوع باشند که هنگامی که پس از دستگیری، کودکان دچار اختلالات فراوان میشوند چگونه میتوان کار پژوهشی به روی این افراد انجام داد؟!
نکته ی بعدی که ایشان ذکر کردند در انجام این طرح اطلاعات چندان دقیقی بیرون نیامده است که خانم قاسم زاده به چند مورد از اطلاعات مبهم به دست امده اشاره میکنند: افزایش شکاف جمعیتی بین کودکان ایرانی و خارجی که این موضوع اشکاری بود که همه ما میدانیم که فقط حدود یک چهارم بچه هایی که در انجمن هستند ایرانین و برای ما فرقی نمیکند و همه انها کودک هستند و ما وظیفه داریم از انها حمایت کنیم بنابراین نتیجه تازه ای نبوده . مسئله ی دیگر اینکه گفتند قسمتی از کودکان بی خانواده هستند که باز هم به کلمه ی بسیاری عدد داده نشده و باز هم چیز تازه ای نبود . بعضی ها ضعف اقتصادی دارند احتمال فروش و اجاره کودکان وجود دارد که خانم قاسم زاده این گزاره ها را نتیجه ی یک پژوهش نمیدانند و همچنین در نتیجه تحقیق بازاشاره کردند که ۳۵ درصد کودکان قربانی قاچاق هستند و اقامتگاه های این بچه ها ناامن میباشد .
خانم دکتر قاسم زاده این گزاره هارا در حول مشاهده قرار میدهند و در محور یک پژوهش از ان یاد نمیکنند. نکته ای دیگر که اشاره شد ان بود که در این طرح تاکیید شده بود که ایران قرار است به پایگاه مهاجرین تبدیل شود و ما الان با انبوهی از مهاجرین روبه رو هستیم . در این طرح چند چالش ذکر شد که بازهم چیز جدیدی را مطرح نکردند که یکی از موارد بی خانواده بودن تعدادی از کودکان است. مورد دیگر اینکه بیشتر انها بر سر چهارراه ها هستند و البته این موضوع برای کسانی که در کار حوزه کودکان هستند واضح هست که کودکان ایرانی بیشتر در کارگاه ها هستند و کودکان خارجی بیشتر بر سر چهارراه‌ها قرار میگیرند.
مسئله ی دیگری که خانم قاسم زاده آن را جزو تجربیات خود ذکر نمیکنند و این گزاره را تا حدی رد میکنند این است که کودکانی که کار میکنند الزاما بر اثر فقر نیست و به عوامل جتماعی و فرهنگی نیز وابستگی دارد که این را میتوان از این دیدگاه بیان کرد که این کودکان بد سر پرست هستند که البته باز ریشه بدسرپرستی هم در فقر فرهنگی و اقتصادی قرار میگیرد.
خانم قاسم زاده در این میان به تضادی اشاره میکنند مطابق ماده ۸۰ قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی دولت که دولت را موظف میکند که طرح جامع کنترل اسیب های اجتماعی با اولویت کودکان کار و تدوین کند و ۲۵ درصد کار کودکان را متوقف کند یعنی از چرخه کار رها کند زیرا رهایی از چرخه کار امکانات بیشتری نسبت به کاهش کار کودکان دارد.
خانم دکتر قاسم زاده این طرح را برای رهایی 25 درصد از کودکان کار از چرخه کار ناقض و ناتوان میداند و ان هم در شرایطی که ما امار درستی از کودکان کار نداریم!!.
خانم دکتر در این عنوان مثالی مطرح میکنند از کشور برزیل که از نظر سطح توسعه همچون کشور ما میباشند طرحی با عنوان حمایت از خانواده و کودک در برابر فقر دارد که کودک را در بستر خانواده حمایت و تامیین میکند زیرا کودک جدا از خانواده تاثیر چندانی در رفع فقر ندارد و با رویکرد محله محور نه با رویکرد دستگیری کودکان در جهت توسعه و رفع فقر قدم برداشتند و در این راه بودجه بسیاری کنار گذاشته شده است .
بعد از خانم قاسم زاده خانم صباغ مدیرعامل موسسه مهر و ماه در رابطه با کودکان کار و کاره کودک و دیدگاه هایی که در رابطش وجود دارد سخن گفتند . خانم صباغ اشاره کردند به دلایل پیدایش کودک کار. و کار کودک را کلیه فعالیتهایی که به کودکی کودکان را از بین می برد و یا مانع از تحصیل و رشد روحی و روانی و اجتماعی و اخلاقی کودکان برشمردند. .
ایشان با مسئول دانستن دولت در قبال محافظت و حمایت از همه کودکان به انواع دسته بندی کارهای اشکار و پنهان برای کودکان و شرح انها ذکر کردند که مسولین ما بیشتر توجه به کار اشکار دارند و این در واقع نشان دهنده ی ان است که هدف بر طرف کردن ظاهر ماجرا میباشد و توجهی به کودکان کار در کارگاههای زیرزمینی و کوره پزخانه ها و مزارع و کودکان قالیباف و….نمیشود. و بعد اشاره کردند که طرح مورد حمایت سازمانهای مردم نهاد ، آیین نامه حمایت اجتماعی مصوب وزارت کار و رفاه 92 ،علی رغم اینکه ان جی اوها نیز نقدهایی برآن دارند می باشد . اما در شرایطی که آیین نامه حمایت اجتماعی هنوز مصوبه هیئت وزیران را ندارد، تنها قاون موجود در شرایط فعلی آیین نامه ساماندهی سال 84 میباشد. و حتی اگر ملاک قانونی طرح جمع آوری آیین نامه ساماندهی سال 84 بگذاریم بندهای مربوط به جذب و پذیرش و ترخیص رعایت نشده است.در ایین نامه فوق به صراحت قید شده است که کودک باید به فرجام اطمینان بخش رسیده باشد و برای توانمندسازی کودک و خانواده مراحلی را گفته است که در طرح جاری چیزی از آن دیده نمیشود .
صباغ سپس با اشاره به اینکه خاستگاه سمن ها مردم هستند و نقش رابطه بین مردم و دولت را ایفا می کند از اینکه بعضا مسئولین، سمن ها را بازوی اجرایی میدانند انتقاد کرده و با برشمردن وظیفه ذاتی سمن ها که نظارت و دیده بانی و مطالبه گری است حمایت اجتماعی از جامعه هدف خود را از اهداف حمایت اجتماعی داوطلبانه سمن ها دانستند.
یک نهاد مدنی میتواند و حق دارد به دلیل ماموریت ، مطالبه گری از دولت داشته باشه که ان سوالها بر این اساس است که کودکان کار در سالهای اخیر چه قدر بودند؟ و در حقیقت یک امار حساب شده در اختیار موسسات قرار دهند . و گزارش اثر بخشی این طرح چه بوده؟! و چه قدر هزینه صرف این طرح شده؟! و چه نتیجه ای داشته ؟! و اینکه پس از قطع کار کودکان مسئله ی معاش خانواده چه تغییری میکند ؟!.
نکته ی دیگری که خانم صباغ به آن اشاره کردند این است که باید مبارزه با کار کودک باشد نه با کودک کار و رویکرد خانواده محور باشد که اگر خانواده محور باشد موجب توانمندی میشود و رویکرد توانمند سازی هم با رویکرد معیشت و کسب و کار و کارافرینی سروکار دارد .
درنهایت با شاره به شیوه های رایج سمن ها در حمایت اجتماعی از کودکان کار آن را به عنوان الگوهای مورد قبول برای نهادها دانستند و با تاکی اینکه ابزار و قدرت و منابع دست دولت است نقش سمن ها را در الکوسازی برنامه ریزی اشاره کردند .و خواهان مشارکت دادن سمن ها در سیاستگذاریها در حوزه های تخصصی شدند
پس از صحبت های خانم صباغ اقای دهقان رئیس هیئت مدیره حامیان جامعه مدنی و مدیرعامل موسسه حقوقی وکیل الرعایا اقای دهقان با دید وسیع تری به موضوع نگاه کردند و در اول صحبت های خود ذکر کردند که علوم انسانی و اجتماعی نسبی است و نسبیت در ان قائل است و از طرح های ضربتی و مطلق گرایی پرهیز دادند و نکته ای که وجود دارد به مسائل فرهنگی به عنوان زیر ساخت جدی توجه ویژه میکنند و بحث اقتضا زمان و مکان مطرح کردند و این خودش نکته ی مهمی است که یک جای رویکرد مطلق گرایانه است و یک جایی ضربتی اجرا میشود و این تناقض خودش را نشان میدهد . در رابطه با ایین نامه هم مطرح کردند که اگر نهاد های مدنی وجود نداشته باشند و نقشی نداشته باشند الزاما راهکار نیست و اشاره کردند به دو راه حل و پیش از ان گفتند موضوع خیلی پیچیده تر از ان است که باجلسات دو ساعت بتوان موضوع را حل و فصل کرد و اسیب های اجتماعی پیچیده تر از این حرفهاست که بتوان همدیگر را اقناع کرد .ولی به هر حال ایشان راه حلی مطرح کردند ۱. اینکه دستگاه ها به جای اینکه متناقض و دریک شلوغی روی هم جمع شوند یک مرجعی شکل بگیرد و ان هم با رویکرد تخصصی و ۲. نکته ی بعدی انکه به نظر یک تلنگری در حوزه مدنی و نهاد های مدنی زدند که روی این توجه کنند که نتیجه ی طرح ها و کارها چه میشود و پافشاری بیشتری صورت بگیرد در اینباره که برنامه و نتیجه از چه قرار است و چه خواهد شد که البته این موضوع در صحبت های خانم صباغ هم مطرح بود .
پس از اتمام صحبت های هر سه عزیز جمعی از حضار با رویکرد ها و جایگاه های متفاوت چندین سوال مطرح کردند و سه میهمان بزرگوار نیز تلاش کردند تا حدی به سوالات و گفت و گوی این عزیزان پاسخ مناسبی ارائه دهند و در نهایت جلسه با غیاب سه بزگوار دیگر که از ابتدا مبنی بر حضور و امدنشان بود تا نکته ها و رویکردهای متفاوت تری در جلسه مطرح شود به بسیاری از سوالات عزیزان پاسخ داده شود پایان یافت .
